1پژوهش حاضر باهدف تدوین و اعتباریابی بسته آموزشی درس دین و زندگی پایه دهم مبتنی بر تئوری انتخاب انجام شد. روش پژوهش برای مرحله طراحی و تدوین بسته آموزشی، روش توصیفی – تحلیلی با رویکرد سنتزپژوهی آمیخته بود. مضامین اصلی بسته آموزشی و زمان موردنیاز برای آموزش برگرفته از منابع کتبی همچون الگوی مدارس گیلانت گرمار و مقالات و طرح های پژوهشی داخلی و خارجی بود. برای روایی یابی بسته، ضمن استفاده از روش روایی صوری، از روش روایی محتوایی به شیوه کیفی و کمی با پانل خبرگان 14 نفری  استفاده شد. 14 نفر از متخصصان به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شد که 10 نفر در حوزه روان شناسی و دو نفر در حوزه برنامه ریزی درسی و دو نفر هم در حوزه تعلیم وتربیت بودند و از دو ضریب نسبی روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده شد. حداقل و حداکثر میزان ضریب نسبی روایی محتوا برای هر آیتم بسته .71/0 و 1 محاسبه شد و میزان شاخص روایی محتوا در عمده جلسات به سمت عدد (85/0)برای تمامی هدف ها در پروتکل آموزشی به دست آمد. نتایج نشان داد بسته آموزشی درس دین و زندگی مبتنی بر تئوری انتخاب برای دانش آموزان پایه دهم از روایی صوری و محتوایی مناسبی بهره مند است و روایی لازم را برای کاربردهای آموزشی و استفاده پژوهشی دارد.

مقدمه: بررسی ها نشان می دهد، تربیت دینی دانش آموزان، در صورتی که از آموزه های الهی و برنامه ای کامل و جامع جهت پرورش تمام ابعاد وجودی متربی، برخوردار باشد، می تواند ضامن سعادت فرد و جامعه گردد؛ اما در این راستا آسیب هایی وجود دارند که مانع تحقق این مهم می شود. مسئله ی پژوهش حاضر این است که آسیب های کیفی مربوط به آموزش دین و زندگی در آموزش و پرورش را شناسایی نماید.روش: پژوهش حاضر یک تحقیق اکتشافی است که با روش کیفی و تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. این روش، با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته و با تحلیل محتوای کیفی 13 مصاحبه، از خبرگان حوزه آموزش با تمرکز بر درس دین و زندگی تا اشباع نظری صورت پذیرفت. در این راستا با شناسایی 286 مؤلفه و کد گذاری این مؤلفه ها به22 مقوله و درنهایت 9 کد محوری دانش آموزان، شیوه تدریس، کتب درسی، الگوهای اجتماعی، والدین، آموزش و پرورش، معلم و فضای مجازی شناسایی گردید . نتایج: تحقیق حاضر باهدف شناسایی آسیب های مؤثر بر آموزش دین و زندگی در آموزش و پرورش است. نتایج نشان می دهد شیوه تدریس، به عنوان مؤثرترین آسیب و با اختلاف قابل توجهی به ترتیب فضای مجازی، والدین، آموزش و پرورش و الگوهای اجتماعی از آسیب های مؤثر در تدریس دین و زندگی در آموزش و پرورش بوده اند و کمترین آسیب عامل دانش آموزان بوده است. بحث و نتیجه گیری: تجربه سال ها تدریس مستقیم درس دینی با عناوین و اسامی مختلف و متمرکز بر محتوای همسان، تکراری و حجیم نشان از عدم موفقیت قابل قبول در کیفبت تدریس می شود. پیشنهاد برای جلوگیری از آسیب های فوق، تدریس پنهان به عنوان بهترین شیوه تدریس درس دین و زندگی است.

سبک زندگی به معنای امروزd آن اگرچه پدیده ای نو و محصول شرایط زندگی مدرن است لکن در قالب ادبیاتی دیگر دیرینه ای طولانی دارد و مفاهیم مرتبط با آن را می توان در آیات قرآن کریم پیدا کرد. در علوم اجتماعی برای بررسی موضوع سبکزندگی از مفاهیمی هم چون توسعه، تمدن، فرهنگ، طبقه، هویت و مانند آن استفاده شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی سبکزندگی در قرآن کریم به این پرسش پاسخ می دهد که واژگان مربوط و مرتبط با سبک زندگی در قرآن کدامند و بسامدی آن در این کتاب مقدس چگونه است؟ با استفاده از روش اسنادی در مرحله اول و تحلیل بسامدی یا فراوانی در مرحله دوم، این نتیجه حاصل شد که حداقل 10 واژه در قرآن کریم دارای قرابت معنایی با سبک زندگی است و با استفاده از این واژگان می توان تصویری از سبک زندگی اسلامی مبتنی بر قرآن کریم ارائه کرد. علاوه بر واژه دین که درتعریف آن به روش زندگی نسبت این همانی با سبک زندگی دارد، واژگانی همچون سنت، ملت، منهاج، صراط، طریق، حیات طیبه، دأب، سیره و مانند آن نیز مشعر به سبک زندگی هستند. چنان چه سبک زندگی را به همه سطوح و عرصه های حیات جمعی و فردی تسری بدهیم، مفاهیمی چون «دین»، «سنت» و «ملّت» نزدیک ترین واژه ها به سبک زندگی خواهند بود. در تلقی از سبک زندگی به مثابه روش زندگی، واژ ه هایی هم چون «منهاج»، «سیره» مناسب تر هستند؛ لکن اگر بنا باشد هم چون برخی ادبیات موجود، سبک زندگی را به سطوح رویین زندگی مربوط بدانیم، معادل های دیگری مانند «شاکله» و «دأب» سنخیت بیشتری با موضوع بررسی دارند.

هگل نخستین فیلسوفی بود که در درس هایش در برلین مباحثی ذیل عنوان فلسفه دین مطرح کرد. دریافت او از دین علاوه بر فهم متعارف، از فهم هم عصرانش نیز متفاوت بود. هگل بر خلاف تلقی روزگارش نه دین را از حوزه شناخت بیرون گذاشت و نه آن را به احساس فروکاست. او با نگاه تاریخی خود ادیان را در سیر تاریخی آن ها دید و با اصول دیالکتیکی خویش به درک تازه ای از دین راه یافت. حاصل این درک نشاندن دوباره دین در حوزه شناخت نظری شد. مقاله حاضر درصدد است ساز و کار درک هگل از دین را، بر اساس «درآمد» درس گفتارهای فلسفه دین، بسان یکی از حوزه های شناخت نظری در معنای مد نظر او نشان دهد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه میزان اثربخشی روش تدریس یادگیری مشارکتی(همیاری) در مقایسه با روش سخنرانی، بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به درس دین و زندگی است. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه می باشد. جامعه آماری پژوهش نیز شامل دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرستان مه ولات است که از طریق روش نمونه در دسترس، تعداد 104 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستان حضرت حجت شهرستان مه ولات انتخاب شدند و از این میان تعداد (26 نفر گروه آزمایش و 26 نفر گروه گواه) نمونه گیری شدند. ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه پیشرفت تحصیلی فام و تیلور و پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر و ارزشیابی درس بعد از هر دو شیوه تدریس می باشد. برای تحلیل داده ها از نرم افزارspss، آزمون های تحلیل کوواریانس چندمتغیره و تحلیل کوواریانس تک متغیره استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که تدریس دروس دین و زندگی به شیوه مشارکت گروهی، براساس تحلیل آماری، بر متغیر انگیزش و پیشرفت تحصیلی اثر معنی داری دارد. این تأثیر باعث افزایش معنادار متغیرهای انگیزش و پیشرفت تحصیلی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شده است. با توجه به مجذور اتا می توان گفت، 7/52 و 5/43 درصد از تفاوتی که در میانگین نمرات تعدیل شده پس آزمون متغیرهای انگیزش و پیشرفت تحصیلی در دو گروه کنترل و آزمایش وجود دارد، به وسیله روش تدریس مشارکت گروهی تبیین می شود. دروسی که براساس شیوه سخنرانی تدریس می شوند، در کاهش انگیزش و عدم پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مؤثر هستند. در نتیجه دانش آموزان به یادگیری دروس علاقه چندانی نشان نمی دهند و دچار افت تحصیلی می شوند. ولی اگر معلم جهت تدریس از شیوه های نوین تدریس استفاده کند، نتایج پژوهش نشان دهنده ایجاد انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. از آنجایی که نیاز است در تدریس کتب دین و زندگی، شیوه های فعال تدریس ازجمله روش یادگیری مشارکتی (همیاری) مورد توجه قرار گیرد، پیشنهاد می شود، کلاس های ضمن خدمت برای فرهنگیان جهت فراگیری روش های نوین و فعال تدریس برگزار شود.

پژوهش حاضر، تاثیر روش تدریس مشارکتی با تاکید بر الگوی جرئت آموزی در بیان را بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه اول دوره متوسطه در درس دین و زندگی، بررسی کرده است. روش تدریس مشارکتی با تاکید بر الگوی جرئت آموزی در بیان، برای گروه آزمایشی و روش تدریس سخنرانی یا سنتی برای گروه کنترل به کارگرفته شد. روش تحقیق، تجربی بود و از طرح چهار گروهی سولومون با پیش آزمون و پس آزمون، استفاده شد. نمونه مورد مطالعه 124 نفر از دانش آموزان سال اول دبیرستان شهر بندرعباس بودند. ابزار مورد استفاده در پژوهش، پرسش نامه جرئت آموزی گمبریل و ریچی، بوده است. برای سنجش میزان پیشرفت تحصیلی از نمرات دانش آموزان استفاده شده است. دو روش تدریس مشارکتی و سنتی به مدت ده هفته اجراشدند. نتایج نشان دادند که روش تدریس مشارکتی با تاکید بر الگوی جرئت آموزی در بیان، بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر مثبت داشته است.

هدف: پژوهش حاضر، با هدف سنجش اثربخشی بسته آموزشی درس دین و زندگی مبتنی بر نظریه انتخاب بر مسئولیت پذیری و عمل به باورهای دینی در دانش آموزان دختر پایه دهم در سال تحصیلی 1403-1402 بود. روش: طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی و به صورت پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل به تفکیک جنسیت بود. جامعه آماری شامل 360 نفر از دانش آموزان دختر پایه دهم منطقه 18 تهران بودند، که نمونه آماری شامل دو گروه 30 نفره انتخاب شد. ابزار پژوهش، بسته آموزشی و پرسش نامه مسئولیت پذیری کردلو و پرسش نامه عمل به باورهای دینی معبد بود. روش تجزیه و تحلیل داده ها تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر بود. یافته ها: بسته آموزشی بر مسئولیت پذیری دانش آموزان دختر در سطح اطمینان 95% اثر معنادار است. (266/15F=، 01/0P<) و مقدار اندازه اثر نشان می دهد که میزان اندازه اثر آموزش بر مسئولیت پذیری دانش آموزان دختر نوجوان برابر 35 درصد بوده است، هم چنین این آموزش برعمل به باورهای دینی دانش آموزان دختر نوجوان در سطح اطمینان 95 درصد اثر معنادار ندارد. (117/0F=، 05/0P>) و میزان اندازه اثر آموزش برعمل به باورهای دینی دانش آموزان دختر نوجوان کم تر از 1 درصد بوده است. نتیجه گیری: مداخله پژوهش گر منجر به افزایش میزان مسئولیت پذیری دانش آموزان در نمونه آماری شد و با فراگیری اصول نظریه انتخاب، دانش آموزان دست به انتخاب های مسئولانه و مؤثر می زنند، این روش آموزش و مداخله منجر به افزایش میزان عمل به باورهای دینی دانش آموزان در نمونه آماری نشد.

هدف پژوهش حاضر، مقایسه میزان اثر بخشی روش تدریس بحث گروهی با روش تدریس سخنرانی بر میزان یادگیری و میزان رضایت دانش آموزان از تدریس بوده است. روش پژوهش، نیمه تجربی، با عنایت به استفاده از گروه های دست نخورده (intact) و از نوع دو گروهی (آزمایشی و گواه)و جامعه آماری آن دانش آموزان پایه سوم متوسطه یکی از دبیرستان های شهر شیراز بود که همه دانش آموزان پایه سوم متوسطه (4 کلاس) در نیمسال تحصیلی 90-1389 در درس دین و زندگی در طرح مشارکت داده شده اند و با استفاده از نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. در کلاس های گروه آزمایش، روش تدریس بحث گروهی (در گروه های کوچک 5 نفره) و در کلاس های گروه گواه، روش سخنرانی به کار گرفته شد. در پایان تدریس با هر دو روش، جهت ارزشیابی میزان یادگیری مطالب درسی، آزمون 20 سوالی به صورت چهارگزینه ای ناظر بر محتوای یکی از دروس کتاب به عمل آمد. همچنین در پایان هر روش تدریس و پس از انجام آزمون ارزشیابی یادگیری، پرسشنامه رضایت از تدریس نیز توسط دانش آموزان تکمیل شد. ابزار سنجش میزان رضایت دانش آموزان از تدریس، پرسشنامه محقق ساخته در مقیاس لیکرت بود که مشتمل بر 20 سوال در 4 خرده مقیاس (ایجاد علاقمندی و تشویق به مشارکت در یادگیری، رعایت اصول و مقررات تدریس و یادگیری، مهارت و تسلط مدرس در تدریس و آزمون و ارزشیابی از مطالب درسی) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار در دو سطح توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون t مستقل و تحلیل واریانس) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 1- میانگین نمرات آزمون ارزشیابی یادگیری از دانش آموزان در روش بحث گروهی به طور معناداری از روش سخنرانی بیشتر بوده است. 2- میانگین نمرات ارزشیابی میزان رضایت دانش آموزان از تدریس در روش بحث گروهی به طور معناداری از روش سخنرانی بیشتر بوده است. 3- میانگین نمرات دانش آموزان رشته علوم تجربی در آزمون ارزشیابی از میزان یادگیری به طور معناداری بالاتر از میانگین نمرات دانش آموزان رشته علوم انسانی بوده است؛ ولی اثر تعاملی معناداری بین رشته و روش وجود نداشته است. همچنین در آزمون ارزشیابی میزان رضایت دانش آموزان از تدریس، بین میانگین نمرات دانش آموزان دو رشته مذکور تفاوت معناداری وجود نداشته است و اثر تعاملی معناداری نیز در این رابطه میان رشته و روش مشاهده نشده است.

هدف پژوهش حاضر، تعیین نقش دو عامل «تمرکز» و «رسمیت» در ساختار نظام آموزشی بر تربیت دینی دانش آموزان از منظر دبیران درس دین و زندگی است که با روش کیفی و رویکرد پدیدارشناسی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دبیران درس دین و زندگی مقطع متوسطه شهرستان بهشهر استان مازندران در سال تحصیلی 96- 1395 است که 21 دبیر با روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. برای جمع آوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه سازمان یافته و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش 7 مرحله ای «کلایزی» استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از دیدگاه دبیران، مهمترین آسیب های تربیت دینی در نظام آموزشی، ناظر بر عدم کاربست روش های فعال تدریس، ضعف در گزینش و استخدام معلمان، نداشتن صلاحیت کافی از سوی برخی دبیران، فقدان سیستم نظارتی بر تربیت دینی و توجه نداشتن به تفاوت های منطقه ای و محلی است. به باور دبیران، مواردی نظیر استفاده از منابع کمک آموزشی در تدریس دروس دینی، برگزاری کلاس های فوق برنامه، تاکید بر کیفیت یادگیری و استفاده از روحانیون و مبلغان دینی در فرایند تربیتی دانش آموزان، مهمترین راهکارهای کاهش رسمیت در برنامه درسی تربیت دینی است و همچنین اهم راهکارهای کاهش تمرکز، ناظر بر اعطای اختیارات بیشتر به مسوولان نواحی و استان ها، اصلاح محتوا و روش های تدریس، آزادی عمل دبیران در انتخاب محتوا، نبود یک جانبه نگری، ابتکار عمل بیشتر مدیران و معلمان و مشارکت والدین و فراگیران در برنامه ریزی درسی تربیت دینی است. ضروری است بسترهای لازم توسط مسوولان برای کاهش تمرکز و رسمیت در راستای اثربخشی اهداف تربیت دینی فراهم شود.